ترکیب دو گیاه مختلف به وسیله پیوند در یک گیاه بطوری که یکی از شاخساره و دیگری ریشه را تشکیل می دهد و می تواند الگوی رشد غیر معمول ایجاد کند و ممکن است با گیاهی که از رشد جداگانه هر کدام از دو عامل ترکیب بوجود آید، متفاوت باشد. برخی از این الگوهای رشد ممکن است که در اثر واکنش های ناسازگاری، وجود ویژگی خاص در یکی از اجزای پیوند و وجود بر هم کنش ویژه ای بین پایه و پیوندک ایجاد شود. این برهمکنش ها ممکن است اندازه، رشد، کیفیت میوه و دیگر صفات مورد نظر در باغبانی را تغییر دهند. اهمیت تأثیر پایه روی کیفیت میوه به پرورش دهنده آن بستگی دارد که میوه برای چه منظوری تولید و فروخته می شود. میوه هایی که برای مصرف تازه خوری تولید می شوند باید علاوه بر اینکه کیفیت داخلی خوبی داشته باشند، ظاهر میوه (اندازه، شکل، رنگ پوست، رنگ درونی، بدون بذر بودن و همچنین دانه بندی مرکبات) نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد. برای میوه های فرآوری ، تولید مواد جامد محلول در واحد سطح مهمترین عامل بوده، ضمن آنکه رنگ آب میوه نیز مورد نظر می باشد. پایه ها می توانند روی این عوامل مؤثر باشند. عملکرد، سازگاری و مقاومت به بیماری ها، فاکتورهای کلیدی در انتخاب پایه ها می باشند.

تعریف پیوند
1_پیوند جوانه ای در حال رشد(پیوند بهاره)

2_پیوند جوانه ای پاییزه (در حال خواب)

انواع پیوند

اگر پیوندک دارای چند جوانه باشد آن را پیوند شاخه می نامند و هر گاه دارای یک جوانه باشد پیوند جوانه خوانده می شود .

پیوند جوانه:

عموماً پیوند جوانه مرکبات دو بار در سال، یک بار در اواسط بهار (پیوند بهاره) و بار دیگر در اواخر تابستان (پیوند خواب) به روش T معکوس برای شمال و یا Tبرای جنوب ایران انجام می گیرد.

الف- پیوند شاخه: 1_پیوند تاجی 2_ پیوند جانبی3_ پیوند مجاورتی
ب- پیوند جوانه: 1_ پیوند جوانه پوستی چوبی یا شکمی 2_ پیوند نیمانیم 3_ پیوند وصله ای4_ پیوند جوانه انتهایی
خصوصیات پایه
1_پوست دهی مناسب 2_تک شاخه بودن پایه 3_ ریشه دهی مناسب 4_ ترکیب سازگار با پیوندک 5_ متحمل نسبت به شرایط محیطی و تنش های زنده

خصوصیات پیوندک
1_ پیوندک از شاخه های بار دهنده 2_پیوندک از شاخه های نیمه خشبی و یکساله 3_پایه و پیوندک از یک خانوا ده باشند4_مناسب تر است پیوندک از قسمت وسط شاخه تهیه شود 5_ میزان فعالیت پایه و پیوندک در یک حد باشد تا به رشد متعادلی برسند 6_ رشدجوانه مورد نظر در حال رکود باشد7_پیوندک ازنهال مادری که قبلاشناسایی شده وعاری ازهرگونه آفات وبیماری است استفاده شود .

نکاتی چند در مورد پیوند

_چاقوی پیوندی مرکبات باید کاملاً تمیز و ضدعفونی و تیز باشد تا برش های صاف امکان پذیر باشد.

_جوانه مرکبات مورد نظر در حال رکود باشد ولی پایه مستقر در خزانه انتظار یا در زمین اصلی در حال رشد باشد.

_تهیه و انتخاب پایه مورد نظر

_انتخاب پیوندک و تراش بر حسب نوع پیوند

_استقرار پیوندک بر روی پایه آماده شده

_بستن محل پیوند

_استفاده از ترکیبات محافظتی مثل چسب پیوند

اجرای پیوند جوانه ای در مرکبات

در این روش جوانه به همراه قسمتی از پوست شاخه جدا می گردد که بسیار ساده و قابل اجرا می باشد. برای قطع جوانه ابتدا در فاصله دو سانتی متری از بالای جوانه را نیز با چاقو نشا ن گذاشته و سپس از همان نقطه چاقو را در پوست فرو برده و به آرامی تا محل نشانه زیر جوانه بطور یکنواخت برش می دهیم بطوریکه مقداری از چوب همراه با جوانه قطع شود .شاخک هایی که جهت تهیه پیوندک گرفته می شود درداخل کیسه های کنفی مرطوب گذاشته تارطوبت خودراازدست ندهند (شکل 12)روی پایه حدود 10 الی 20 سانتیمتر از سطح خاک تمیز شود. سپس با چاقوی پیوند زنی از طرف شرق و جنوبی ساقه ، دو شکاف یکی افقی و دیگری عمودی ایجاد کرده و برش به گونه ای باشد که خط برش افقی را به دو قسمت مساوی تقسیم کند، بطوری که پس از خاتمه عمل برش به شکلTمعکوس درآید. پس از خاتمه عمل برش با نوک چاقوی پیوند زنی پوست، دو شکاف عمودی پایه را که به شکل T معکوس است با دقت از چوب جدا می کنیم. پیوندک در ابتدای محل برش از پایین در شکاف قرار گرفته و با آرامی تا محل برش افقی جایگذاری و مازاد حذف می گردد. پس از استقرار پیوندک در پایه حتماً بایستی با نوار پلاستیکی و یا از چسب باغبانی برای بستن و محافظت از پیوند استفاده شود.(شکل13)

نکته ای که قابل ذکراست،بعضامشاهده می شودکه پیوندزنان پیوندک های گرفته شده را داخل رطوبت میگذارندکه این کارباعث ازبین رفتن خودشیره پیوندک وعدم گیرایی آن می شود.

*به باغداران توصیه میشود باتوجه به این که تکثیرنهال زمانبرونیازمندسرمایه زیاد است لذا تهیه نهال خوب ازنهالستان های معتبر بصرفه خواهدبود

تحریک جوانه پیوندی 

پس از مؤفقیت پیوند و بر اساس زمان پیوند نسبت به تحریک جوانه های پیوندی اقدام می گردد. در این رابطه سه روش پیشنهاد می گردد

الف :catting :

برش بالای محل پیوند که بر اساس زمان پیوندهای بهاره در ارتفاع 20-10 سانتیمتر بالای محل پیوندبعداراینکه پیوندک به پایه چسبیده یاجوش خورده باشدبه اصطلاح کالوزبسته باشد که این امرمعمولا20-15روزطول میکشد و در پیوند خواب یا پاییزه حدود10-5 سانتیمتر بالای محل پیوند به صورت مورب با شیب ملایم که دراسفندماه صورت میگیرد قطع می شودبا قارچکش ضدعفونی ویا با چسب پیوند پوشیده می گردد وضمناً باید توجه داشت که پس از 20-15روز بعدازپیوندزمانی که پیوندک به پایه چسبیده یاکالوز بسته باشد نوارپلاستیکی راباز می کنیم.

ب: bending:

این روش یعنی خم کردن پایه درست از محل پیوند مطابق شکل16زمانی که پیوندبه پایه کاملا چسبیده یاکالوزبسته باشد(15تا20روزبعدازپیوند)

و بعد از رشد کافی جوانه پیوندی نسبت به قطع بالای محل پیوند اقدام می گرددکه اوایل مهرماه بهترین زمان آن است این بهترین روش برای پیوندبهاره محسوب می شودبلافاصله محل برش خورده با چسب پیوند پوشیده می شود .درضمن باید توجه داشت پس از20-15 روزبعداز پیوند پس از خم کردن نهال نوارپلاستیکی باز شود.

نکته:همواره توصیه می شودبرای پیوندپاییزه ازروشcattingوبرای پیوندبهاره ازروش bending استفاده شود.

محاسن روشbending:باتوجه به اینکه درفصل رشدبهاره جریان شیره نباتی به سرعت انجام می گیرد لذاباتوجه به نزدیک شدن شدن فصل یاتابستان روش cattingامکان از دست دادن شیرهنباتی درمحل هرس(برش)درنتیجه آن تلفات خشک شدن زیادپیوند و رشدکم پیوندکمی باشد.

روش bendingضمن اینکه نگرانی های ذکرشده ازبین می رودعمل خم کردن عمل فتوسنتزیاجریان شیره نباتی صورت گرفته وتجمع موادبیشتردرقسمت خم شده نتیجه آن رشد زیادپیوندک نسبت به روشcattingمی باشد.

ج: girdling:

برش پوستی بالای محل پیوند به طوری که فقط آوند آبکش قطع تا بعد از رشد کافی جوانه پیوندی نسبت به قطع بالای محل پیوند اقدام می گردد
در این رابطه بر اساس آزمایشات و مشاهدات روش اول ودوم در سطوح گسترده مناسب تر به نظر می رسد .

کنترل رشد جوانه های نابجا
موضوع مهم بعد از پیوند و در طول دوران رشد و نمو و فعالیت پیوند، جلوگیری از رشد و نمو جوانه های دیگر در پایین و بالای محل پیوند روی پایه می باشد . در این رابطه با استفاده از چاقوی تیزیاقیچی نسبت به حذف تمامی آنها اقدام می گردد. بعد از برش این قسمت ها و هر نقطه برش شده دیگر کاربرد چسب پیوند ضروری می باشد 
تشکیل تاج و فرم دهی مناسب معمولاً در مرکبات انشعابات اولیه از ارتفاع حدود 80 سانتی متر وحذف شاخه های جانبی تااین ارتفاع به صورت تک شاخ بوده بدین منظور در این ارتفاع با قطع جوانه انتهایی و تحریک جوانه های جانبی موجبات تشکیل تاج فراهم می گردد. حذف جوانه های دیگری که از محل پیوند رشد می کند نیز ضروری می باشد

مراقبت نهال های پیوندی 

به منظور حفظ و مراقبت نهال های پیوند شده از صدمات ناشی از باد و سایر عوامل جوی بستن پیوندی که رشد کرده است با استفاده از 20 سانتی متر پایه در پیوند بهاره و بعد از رشد بیشتر پیوندک از قیم اقدام نمود. در پیوند خواب پس از آنکه جوانه پیوندک شروع به رشد نمود بلافاصله از قیم نسبت به کنترل و هدایت آنها اقدام می نمایند.

برای جلوگیری از حرارت شدید آفتاب در تابستان و در مناطق گرمسیری از آفتاب سوختگی شاخه های جوان از سایه بان استفاده می گردد.